Moro Bagong (Bagean 3)
MORO
bagong téh aya anu nganggap jadi hiji kawajiban, nyaéta pikeun warga masarakat
anu kahirupanana ngandelkeun tatanén. Ilaharna mah masarakat anu matuhna di
pasisian atawa pakampungan anu teu jauh ti leuweung. Pangna disebut kawajiban téh
sabab moro bagong sarua jeung numpes atawa ngabasmi hama. Aya deuih anu ukur
jadi kalangenan alias pangaresep. Maksudna sakadar nganteur kasuka, teu béda ti
badminton atawa gapléh. Tah, kuring mah kaasup kana kolom kadua.
Tukang moro anu ngagunakeun tumbak disebutna
pamatang, anu dina prak-prakan morona bari dibantuan ku anjing. Tumbak anu
digunakeun dina moro bagong disebutna kuli. Bédana ti tumbak biasa téh nyaéta
seuseukeut dina kuli mah maké ruruhit. Maksudna mah dina geus nanceb kana
sasaran téh bakal terus ngait; teu béda ti useup anu ngait kana sungut lauk. Ari
tukang moro anu ngagunakeun bedil disebutna paninggaran. Prak-prakanana tangtu
béda. Kitu deui dina milih waktuna. Moro bagong ku cara dibedil ilaharna
peuting, disebutna ngabelor. Ari ku cara dibeledig bari ngagunakeun kuli mah
beurang; maksudna ti isuk-isuk tepi ka pasosoré.
Sakanyaho, taya katangtuan kudu dina poé naon mun
urang rék moro bagong (hususna mun maké cara dibeledig). Ngan ari ilaharna mah
poé Ahad. Atawa, mun teu kitu poé Saptu. Alesnana mah déét, heueuh, apan ari
Ahad mah ilaharna poé peré tina gawé sapopoé. Kitu deui poé Saptu, apan isukna
peré. Jadi bisa ditiir. Larapna poé peré téh tangtuna keur anu pacabakanana
jadi pagawé, da ari pikeun tukang tatanén mah teu kitu. Rék poé naon, rék poé
naon ge angger wé digawé.
Indit ka pamoroan téh kudu isuk-isuk, malah
rebun-rebun kétah mun jauh mah. Éta mah kari kumaha ceuk anggangna waé. Malah
aya kalana indit téh ti soré kénéh, mun urangna matuh di kota tur jauh ka
tempat anu rék dipaké lahan moro mah. Ngéndong heula sapeuting di lembur anu
teu jauh ti pamoroan; biasana mah di imah lurah, atawa di papada tukang moro
deui anu jadi pribumi di éta lembur. Tangtu waé ulah tepi ka ngahésékeun
pribumi. Urang kudu mawa dahareun sorangan. Mun teu kitu, sok udunan duit,
terus dipasrahkeun ka pribumi. Urusan nyangu jeung nyieun deungeunna, keun waé
sina diatur ku pribumi. Urang mah nyaho di asak wé. Lain waé ukur keur
sabrakkeun di imah waé, tapi biasana ari indit ka pamoroan téh sok bari mekel
timbel deuih, da sok karasa gancang laparna ari keur apruk-aprukan di leuweung
mah, mangkaning moal manggih warung. Ari lebah deungeunna mah cukup ku goreng
lauk asin gé, ditambah ku sambel.
Kasebutna moro bagong ku cara dibeledig, tangtu waé
kudu loba batur, moal bisa ku cara nyorangan. Béda deui jeung mun ngabelor,
masing indit nyorangan gé teu halangan, ari ludeung mah ka leuweung
peuting-peuting. Anu dimaksud loba batur di dieu kira-kira kitu lah ukuran
genep tepi ka dalapan jalma. Malah tampolana mah sok ngawelas, atawa ngalikur,
kétang.
Saban pamatang marawa anjing, sakurang-kurangna
hiji. Tampolana aya anu sok mawa tepi ka opat. Tangtu waé anjing pamoroan anu
dibawa téh, kualitasna tacan tangtu sarua. Aya anjing anu enya-enya geus jadi;
maksudna anu geus alus dina morona, disebutna pamanggulna. Nya anjing
pamanggulna anu dipaké andelan ku para pamatang téh. Lian ti éta, aya deuih
anjing anu karék dialajar, atawa mémang teu pati alus wé. Dina rombongan téh
ari anjing anu alus atawa daékanana mah tara loba. Ukuran alus di dieu téh
kahiji dina nyusud jeung manggihkeun bagong, terus ngudagna, jeung kawanina.
Najan teu pati écés, dina ngalaksanakeun pancénna,
anjing pamoroan téh aya dua rupa. Cindekna aya spesialisasina éta téh. Aya
anjing anu tugas utamana nyusud jeung ngungudag boroan, disebutna pangbituran. Aya
deuih anjing anu tugas utamana megat atawa ngarubuhkeun boroan, disebutna
panakulan. Ilaharna anjing pangbituran mah laleutik, tapi napasna kuat. Ari
anjing panakulan mah sok galedé jeung baredas.
Nya anjing pangbituran anu bakal nangtukeun dina
moro téh. Mun anjing pangbituranana aralus, matak resep moro téh, tur ka
pamatangna ogé mawa sumanget. Enya, apan ari bagong anu rék diboro téh kudu ditéangan
heula, dipapay tina tapakna. Ku anjing pangbituran anu asak warah jeung alus
nyusudna mah, najan bagong cicingna di tempat anu rembet tur rumpil ogé sok
gancang kapanggih. Terus dina lebah ngudagna, apan bagong téh ilaharna tara
lumpat dina jalan anu lingih, tapi sasalingkeran atawa abrus-abrusan ka nu
barala tur hieum ku tatangkalan, sakapeung ancrub ka walungan. Kitu deui radius
atawa jarak lumpatna téh tara deukeut-deukeut. Tampolana bagong anu keur diudag
téh ngubeng ngurilingan atawa meuntasan pasir jeung jungkrang. Dina ngudag
bagong téh bisa jam-jaman. Aya kalana tepi ka genep jam, malah tampolana leuwih.
Anjing pangbituran kampiun mah dina ngudagna téh
tara pegat. Atawa dina leungiteun raratanana gé sok terus ditéangan, tepi ka
ahirna kapanggih deui. Béda jeung anjing anu karék dialajar, ana leungiteun
udagan téh sok terus waé néangan dunungan. Tah, ari anjing anu geus jadi mah
tara gumantung ka dununganana, lantaran satungtung udaganana tacan beunang mah
bakal terus ngabitur. Tampolana ti wanci haneut moyan tepi ka wayah asar gé
masih kénéh ngungudag boroanana.
Naha sok aya anjing anu terus leungit? Aya. Mungkin
waé éta anjing téh kalangsu atawa kalémpohan di tempat anu geus jauh pisan ti
dununganana. Atawa bisa waé paéh di leuweung. Éta mah naha lantaran gelut jeung
bagong, atawa bisa waé ditekuk kerud alias maung. Heueuh, da lain tandingna
atuh mun anjin pamoroan (najan sakumaha hébatna gé) mun adu hareupan jeung
maung mah, najan ukur maung tutul atawa maung kumbang.
Sok rajeun deuih anjing anu keur ngudag boroan téh
terus nyasab, atawa turun ka lembur séjén anu jauh ti rombongan katut
dununganana. Jigana mah geus kalémpohan, terus waé diampihan ku anu
manggihanana. Ilaharna urang lembur sok arapal kana anjing pamoroan, anu matak
sok terus ditaréwak mun nyasab ka lembur téh. Dibibitaan heula ku hakaneun,
geus kitu mah gancang waé diranté, anu saterusna anjing téh ganti dunungan.
Anjing anu leungit di leuweung biasana ku dununganana sok terus dipapay ka
saban lembur anu aya di sabudeureunana. Éta téh sok rajeun aya anu kapanggih
deui. Mun geus kitu mah nya kari ditebus waé ka anu ngampihanana.
Tampolana anjing anu geus ganti dunungan téh sok
balik deui ka dunungan asalna. Kungsi kajadian, pasosoré, sanggeusna eureun
moro, anjing di rombongan kuring euweuh hiji, mangkaning anu alusna éta téh.
Lantaran geus burit, nya ahirna mah dilapurkeun waé. Kuring sabatur-batur
arunggah kana mobil, rék balik. Kira-kira geus sababaraha kilométer, ari pék
anjing anu leungit téh keur ngemprid wé lumpat mapay-mapay jalan aspal. Jigana éta
anjing téh sanggeusna leungiteun dunungan di leuweung terus aya karep rék balik
ka imah dununganana.Padahal basa indit téh apan dibawa kana mobil, lain
ditungtun mapay jalan. Tapi naha bet apaleun dina nyokot jurusan, henteu
nyalahan atawa mabal ka jurusan séjén.
Sangkan teu lila teuing aprak-aprakan néangan bagong anu rék diboro, biasana mah ti saméméh milih lokasi ogé sok aya informasi awal, di lebah mana waé anu sakirana aya bagong. Biasana mah informasina téh ti patani anu keur araya di kebon. Lamun taya katerangan awal di mana bagong arayana, nya wayahna waé kudu dipapay éta mah. Carana, téangan heula tapakna. Mun teu kitu, téangan sayangna anu dipaké pameutingan bagong.***
Post a Comment