Carita Pondok: Nua*

  

Kohala Koheiji Katsushika Hokusai (1760-1849)

BATU BULEUD téh sedeng gedéna, dipulung ti sisi walungan, tuluy dipaké ku manéhna pikeun nutuan kulit tangkal pedes sangkan ancur. Genep urang baturna ngarawuan kulit tangkal nu geus ancur tina batu lémpar nu dijadikeun alas nutu. Sanggeus dikeupeul dibuleud-buleud, bus kulit tangkal téh diasupkeun kana karinjang jarami. Cai panutuan nu ngalémbéréh tina batu gé ditandé, tuluy dikucurkeun kana jero karinjang.

            Béh ditueun pagunungan Ondaké, di daérah Kiso, ngamalir walungan nu kaiuhan ponclot pagunungan. Jalan satapak nu rumpil aya di lamping béh dieu, sedeng di lamping ditu, ngajungkiring gunung cadas, dihieuman ku hejo tatangkalan nu ngarewig badis buuk awéwé, ponclotna hurung ku marakbakna kembang kadudampit beureum. Sagurat ipis langit tembong caang ku morérétna panonpoé, tapi di jero leuweung mah hawa nyecep lir musim gugur.

            Maranéhna leumpang ti lemburna di tutugan ti subuh mula, mapay rumpil, pikeun nua lauk di leuwi. Ayeuna maranéhna geus bérés nutuan kulit tangkal pedes nu dicampurkeun jeung kembang lawang, cai, jeung rupa-rupa bahan séjénna.

            “Geus cukup sakieu gé, malah loba teuing,” ceuk saurang bari ngadéngdékkeun karinjang.

            “Heup baé atuh, urang dahar heula,” walon nu séjén, tuluy nangtung bari babatek.

            Maranéhna, lalaki tujuhan, tuluy diuk ngariung batu lémpar, laju ngaluarkeun bekel daharna séwang-séwang. Sangu keupeul dihuapkeun ku leungeun, digayem lalaunan. Bari balakécrakan, maranéhna ngawangkongkeun lauk nu rék ditua.      

“Loba lauk trout  nu nyumput di walungan ieu,” ceuk saurang.

Nu gigireunana, nu kakara neureuy sangu keupeulna, nembalan: “Ceuk saha? Di dieu mah lolobana lauk char jeung sabangsana…”

Kakara gé rék ngahuap, salah saurang nempo rentang-rentang aya biksu dibaju bodas leumpang nanjak ngadeukeutan.

            “Ténjo, aya biksu,” pokna.

Nu séjén ngarérét, nu saurang mah nepi ka murilitkeun beuheung.

Biksu nu datang téh didudukuy bari mamawa iteuk awi. Pulas baju bodasna semu pias ku pulas héjo leuweung sabudeureun.

“Baroga maksud naon andika téh, nepika jauh-jauh daratang ka ieu tempat?” tanya biksu, sanggeus nepi ka hareupeun nu tujuhan.

            “Rék nua,” walon jelema nu pangheulana nempo biksu. Awakna dedeg, umurna pangorana di antara nu tujuhan.

“Nua? Ngabaruang lauk?”

“Enya.”

“Rajapati! Ieuh, nguseup mah bisa kénéh dihampura, sabab lauk boga pamilih pikeun nyantok eupan atawa henteu. Tapi nua mah béda deui, sarua jeung maténi sakabéh mahluk teu tuah teu dosa nu aya di walungan. Numpurkeun!”

Nu tujuhan ukur silihrérét, taya nu lemék.

“Urang teu diwenangkeun maténi papada,” ceuk biksu deui. “Hirup lauk teu béda jeung hirup andika. Inget, sakum mahluk nu maténi mahluk séjénna tangtu bakal narima wawales. Teu meunang maténi! Omat! Kuring lain jalma malangmang-mulungmung, kuring tara ngabohong komo deui nyingsieunan deungeun.”

“Aya benerna ogé…” gerendeng saurang di antara nu tujuhan, nyaéta nu beungeutna semu beureum. Sirahna déngdék bangun ngaregepkeun omongan biksu.

“Enya. Jadi… moal tulus nua téh?” ceuk nu janggotan.

            “Urang badamikeun bari dahar baé,” tembal nu tadi beuheungna murilit.

            “Hayu atuh, hiap! Loba dahareun mah!” ceuk nu beungeutna beureum, nawaran biksu bari nuduhkeun gundukan sangu keupeul.

            “Ari kitu mah kuring gé daék milu ngasaan,” walon biksu bari tuluy ngagolérkeun iteukna.

            Lalaki hareupeun biksu gagancangan ngiser, méré tempat sangkan biksu bisa milu diuk ngariung batu lémpar. Lalaki beungeut beureum ngasongkeun wadah sangu keupeulna.

            “Nuhun,” biksu nyokot tilu keupeul sangu, tuluy ngasupkeun sakeupeul kana bahamna, leg diteureuy, teu dicapek heula.                   

Nu pangorana nempokeun bari nyéréngéh, mapantes meureun biksu téh kacida laparna nepi dahar gé teu digayem-gayem acan. Rét deui. Sangu keupeul kadua jeung katilu gé sarua diteureuy buleud.

Sanggeus biksu milu ngariung mah, nu tujuhan nuluykeun dahar. Kituna téh bari silihharewos papada baturna, sangkan teu kadéngé ku biksu, ngabadamikeun urusan nua, mending dituluykeun atawa entong?

“Mending bedokeun baé,” harewos nu huntu hareupna punglak hiji. Manéhna diuk gigireun nu pangorana.

“Lah, naha diturut teuing,” nu pangorana malik ngaharewos.  “Biksu éta teu boga hak nitah atawa ngaulah-ulah.”

Sanggeus sangu keupeul amrin, maranéhna muka karinjang dahareun, ngaluarkeun bubur jeung dahareun lianna. Nu janggotan ngawilah-wilah dahareun dina tutup karijang, tuluy ngaléos mipit daun kumazasa nu rubak. Bubur téh sawaréh diteundeun dina daun, tuluy song ka hareupeun biksu.

Biksu ngadahar bubur. Nu pangorana, nu tatadi kataji ku cara dahar biksu, maling-maling rérét nempokeun. Doléwak, biksu nyoélkeun ramona kana bubur, las bubur kana biwir, tuluy sirah biksu ngadangheuak, ulag-ileug bangun nu hésé neureuy. Kitu jeung kitu. Lila-lila mah bubur téh teu burung béak. Lalaki nu pangorana hookeun, saumur hirup can kungsi nempo jelema dahar kitu peta.

Beres dahar, maranéhna ngabring ka walungan, ngadon ngarinum. Sawaréh nginum ku cara dongko sisi walungan, tuluy ngaletakan cai siga anjing. Biksu gé nuturkeun, tuluy ngadapang dina luhur batu. Sabeulah leungeun nyekel dudukuy sangkan teu kabaseuhan, biksu téh tuluy nganclomkeun bahamna kana cai, susuruputan bangun ni’mat. 

“Jadi kumaha?” ceuk nu beungeutna beureum bari ngabulen wadah daharna ku lawon.

“Kumaha naonna? Tuluykeun nua!” tembal nu janggotan.

“Pan ceuk biksu gé …” nu sejen mairan.

“Biksu mana baé gé pasti nyaram maténi papada mahluk,” ceuk nu beungeutna rubak.

“Kana kituna,” nu beungeutna semu beureum unggeuk.

Biksu datang nyampeurkeun. Nu beungeutna rubak ngawaskeun bari pok ka nu janggotan, “Maenya dibolaykeun mah, sakitu geus hésé capé tatadi.”

Biksu nangtung hareupeun nu janggotan.

“Rék dituluykeun nua téh?” tanya biksu.

“Can aya kaputusan,” walon nu janggotan bari seuri jero haténa. “Tapi ieu téh geus dirarancang ti anggalna kénéh, jaba ti subuh mula indit ti lembur…”

“Andika mah bangun nu embung dihalang-halang,” walon biksu. “Ieu mah ngingetan, ulah maténi. Boh sato atawa jalma, kabéh gé hayang hirup.” 

            “Kuring teu bisa mutuskeun sosoranganan, kudu dibadamikeun heula. Mun ceuk nu séjén bolay, kuring moal baha.”

            “Ulah maténi! Singsaha baé nu maténi tangtu narima wawales!” ceuk biksu deui.

            “Kitu-kieu angger kudu badami heula.”

            “Ari kitu mah, kuring amit,” walon biksu bari neuteup nu tujuhan. Sanggeus nganuhunkeun, biksu sakali deui nyarita, “Kadé. Ulah mateni.”

            Léos wé biksu téh, leumpang turun lalaunan, asup ka jero leuweung. Nu tujuhan leungiteun matana nu bulao kolot, cahayaan.

            “Biksu timana éta?” nu pangorana ngagerendeng.

            “Biksu jajaluk kawasna mah,” ceuk nu janggotan. “Meureun pikeun manéhna mah, urang tujuhan téh sarua jumlahna jeung jelema salembur.” 

            Sanggeus biksu leungit tina tetenjoan, nu tujuhan ngariung deui. 

            “Sanajan maranéh bedo nua, kuring mah rék tuluy,” putus nu janggotan. 

            Ngadéngé kitu mah nu séjén jadi asa kahatéan, kabéh sapuk pikeun ngalaksanakeun paniatan. Geus kitu mah tuluy maranéhna ngalaan baju, muru wahangan bari mawa karinjang wadah tua, kecrik, wadah lauk jeung sapuratina. Di wahangan, buleudan tua téh dialungkeun kana walungan, jarak saméter atawa dua méter jauhna, antara tua hiji jeung séjénna. Geus kitu maranéhna nungguan bari mencrong ngawaskeun walungan. Sapangududan lilana, koléang aya lauk ngambang, beuteungna nampeu ka luhur, panjangna kira-kira 15 senti. Lauk trout!

            “Tah geuning!” ceuk saurang.

            Lalaki nu mawa kecrik ngalungkeun kecrikna. Lauk trout dibedol lalaunan. Teu lila ronghéap lauk minnow aya kana sapuluhna, tuluy dua lauk pulas bulao pias. Koleang sato panjang, awakna leutik, beuteungna semu koneng…

“Belut! Meunang belut, euy!” nu pangorana surak, atoh.

Sanggeus meunang salosin lauk char, salosin trout, jeung sajabana, maranéhna turun mapay walungan. Tua téh sawaréh geus kabawa palid, orokaya di landeuh maranéhna nimu lima atawa genep belut. Lung tua anyar. Teu lila, koleang genep nepi tujuh lauk trout jeung char ngarambang.

Kitu jeung kitu taya reureuhna. Di saban tempat, maranéhna ngalungkeun tua tuluy newakan lauk nu ngarambang mabok baruang.

Mangsa panonpoé turun, cahayana kahalangan ponclot gunung, maranéhna anjog ka leuwi.

“Tah, di dieu loba lauk mah,” ceuk nu janggotan, nu tatadi purah ngalungkeun tua. Kituna téh bari lung, lung, ngalungkeun tua ka leuwi, leuwih loba batan saméméhna. Dua atawa tilu lauk char ngarongheap, tuluy lauk trout.

“Leuwina jero jeung lega. Moal sabaraha hasilna, geura,” ceuk nu beungeutna rubak. Ngadéngé kitu, nu janggotan teu asa-asa ngalungkeun keupeulan tua leuwih loba. Nu sejenna ngalelep-lelepkeun tua make régang, tuluy dipuih-puih di jero cai. Hiji lauk char, sagede bitis, ngaronghéap.

“Tuh geuning! Gancang téwak! Tewak!” maranéhna tingjorowok.

Nu mamawa kecrik luluncatan dina batu, ngudag. Lung. Lauk badag nu méh kabawa palid téh dikecrik. Béh ditu, tilu atawa opat lauk char mucunghul. Atuh manéhna luluncatan deui, ka ditu-ka dieu taya reureuhna.

            Keur kitu, dadak sakala langit ceudeum, dangdaunan bangun nu ngarahuh, breg hujan gedé pisan. Leuwi nu caina bulao poék téh ngurubuk, séah. Teu lila, pucunghul lauk char nu tonggongna bodas, awakna bulao kolot. Lauk téh badag kacida, ampir sagedé jelema. Kocépak. Lauk char mabok tua, tuluy nangkarak bengkang. Beuteungna gugurilapan bodas.

Hujan mingkin ngagedéan. Leuweung moékan.

Di lembur, lauk char raksasa téh ukur cenah, béja pabéja-béja, ayeuna bukti ayana. Sanggeus dikecrik, lauk téh diukur panjangna ti hulu nepi ka buntut. Panjangna 150 senti leuwih! Badag kacida!

Asang lauk char raksasa tuluy dicolok ku tangkal wisteria, duaan kabagean mundak, tuluy maranéhna ngaleut mulang ka lembur, suka bungah. Di jalan, salah saurang méré kamandang sangkan ngareuah-reuah hasil mucekil poe éta ku cara murak lauk raksasa babarengan éngke peuting. Kabéh satuju.

Peutingna, maranéhna ngumpul di hiji imah. Nu janggotan mah ngahaja mawa péso panjang tur seukeut pikeun ngarecah lauk.

            “Mun seug urang nurut kana papagah biksu, urang moal ngariung lauk pungkil ieu!” pokna bari gérésél meulah beuteung lauk ku pésona.

            Nu pangorana ngahurungkeun obor, tuluy nangtung nyaangan nu keur ngaberesihan lauk. Nu janggotan ngasupkeun leungeunna kana jero beuteung lauk, lalaunan ngabedol jeroan. Burial. Gorolong. Aya nu milu ngagulutuk: tilu keupeul sangu nu ku maranéhna disuguhkeun ka biksu.

            Nu janggotan ngocéak. Kelepek.  

***

                                                                                                             *) Dimuat dina Manglé

 

 

BIOGRAFI PANGARANG

Tanaka Kotaro (1880-1941), prosais, éséis, mangrupakeun salah sahiji pangarang asal Jepang nu mindeng narjamahkeun karya-karya sastra Cina. Kungsi jadi guru jeung wartawan, Kotaro kawentar lantaran nulis ratusan kaidan (carita misteri nu dicokot tina legénda tradisional) nu matak hélok jeung pikasieuneun. Kumpulan kaidan-na dibukukeun dina sababaraha jilid, upamana “Kaidan Zéns” (Kumpulan Carita Jurig, 1928) jeung “Shina Kaidan Zénsu” (Koleksi Carita Jurig Cina, 1931). Lian ti éta, inyana nulis novél jeung buku biografi ogé. Taun 1940, Tanaka Kotaro dileler Kikuci Kan Prize, pangajén sastra nu husus dipasrahkeun ka pangarang sénior nu umurna leuwih ti 45 taun.

 

 “Nua” ditarjamahkeun tina carita pondok Tanaka Kotaro nu judul aslina “Iwana No Kai”, dicokot tina koléksi perpustakaan digital Aozora Bunko, ditarjamahkeun kana basa Inggris ku Edward Lipsétt, ditarjamahkeun kana basa Sunda ku E.D. Jénura.